пилотаж

(франц. pilotage)

әуеде әр түрлі фигураларды орындау үшін ұшу аппараттарының көлденең, тік және ылди жазықтықтарындағы маневрлері. П. әуе ұрысында және ұшқыштарды жаттықтыруда қолданылады. П. өзінің күрделілік деңгейіне байланысты қарапайым, күрделі және жоғары түрлерге бөлінеді. Ұшатын аппараттар санына байланысты жекелеген және топтық болады. Қарапайым П. фигурасына: бұрылыс (45 градусқа дейін), көлденең сегіздік (әр түрлі бағыттағы кезектеліп орындалған екі бұрылыс), жыланша, жоғары көтерілуші және құлдилау спиралі, сырғу, 45 градусқа дейін шүйілу мен көтерілу жатады. Күрделі П. фигурасына жататындар: ұрыстық бұрылыс — жоғарылаумен бірге 180 градусқа бұрылу; төңкерілу — бойлық осіне байланысты 180 градусқа бұрылу, сырғу және кері бағытқа көлденең ұшып шығу; жартылай төңкерілу — ұшатын аппараттың бойлық осіне байланысты 90 градустан жоғары (бірақ 180 градустан кем) бұрышқа бұрылу, төмендеу және кері бағытқа көлденең ұшып шығу; бөшке – ұшу бағытын ұстай отырып бойлық осі бойынша 360 градус бұрылу; Нестеров тұзағы – ұшатын аппараттың тік жазықтықта кіру нүктесінен жоғары орналасқан тұйықталған қисық сызық бойымен ұшуы; қиғаш тұзақ — қиғаш жазықтықта орындалатын Нестеров тұзағы; жартылай тұзақ – ұшатын аппараттың Нестеров тұзағының көтерілу бөлігінің жоғарғы нүктесінде бойлық осі бойынша 180 градус бұрылуы және кері бағытқа көлденең ұшып шығу; көтерілу кезіндегі бұрылу — көтерілу кезінде қиғаш жазықтықта ұшақты 180 градус бұру және кіру бағытына кері шүйілу; көтерілу кезінде төңкерілу — көтерілу, бойлық осі бойынша ұшақты 180 градус бұру және тік жазықтықта құлдилау траекториясы бойымен кері бағытқа ұшып шығу. Сонымен қатар күрделі П-ға жиналмалы сапта ұшатын аппараттар тобымен жасалатын қарапайым П. жатады. Жоғары П. фигураларына: бәсеңдетілген бөшке; бір жарым және көп реттік көлденең және жоғары көтерілу бөшкелері; бір жарым тұзақ; қосарланған жартылай тұзақ; жартылай бөшкемен бірге жасалатын қосарланған жоғары көтерілу бұрылысы және күрделі П. фигуралары мен бөлшектерінің қосындысы, сондай-ақ төңкеріліп ұшудың барлық түрлері, топ құрамында жасалатын күрделі П-дың барлық фигуралары жатады.